Kwas azelainowy co to za substancja i jak działa na skórę?

Kwas azelainowy to związek organiczny o szerokim zastosowaniu w dermatologii i codziennej pielęgnacji skóry. Jego skuteczność oraz wszechstronne działanie sprawiają, że coraz częściej rekomendowany jest jako substancja aktywna wspierająca walkę z trądzikiem oraz przebarwieniami różnych typów już od pierwszych dni terapii. Wyjaśniamy, czym charakteryzuje się kwas azelainowy, jakie mechanizmy działania decydują o jego efektywności oraz na jakie potrzeby skóry odpowiada najskuteczniej [1][2][6].

Definicja i pochodzenie kwasu azelainowego

Kwas azelainowy jest organicznym kwasem dikarboksylowym będącym naturalnym składnikiem niektórych zbóż, lecz w kosmetologii i dermatologii wykorzystywany jest głównie w formie syntetycznej, co umożliwia uzyskanie stabilnych i skutecznych preparatów do stosowania miejscowego [1][2]. Dzięki korzystnym właściwościom chemicznym dobrze przenika przez warstwę rogową naskórka zapewniając szybkie rozpoczęcie działania po aplikacji na skórę [1][2].

Najważniejsze właściwości i mechanizmy działania

Kwas azelainowy wykazuje szereg ważnych właściwości, które są podstawą jego szerokiego zastosowania:

• Działanie przeciwbakteryjne – skutecznie hamuje rozwój bakterii typowych dla trądziku takich jak Propionibacterium acnes i Staphylococcus epidermidis, ograniczając ryzyko powstawania nowych zmian zapalnych [3][7].
• Właściwości przeciwzapalne – wyraźnie łagodzi stany zapalne zmniejszając rumień i hamując aktywność cytokin prozapalnych, takich jak IL-1 i TNF-alfa [2][5][9].
• Działanie keratolityczne i komedolityczne – odpowiada za delikatne złuszczanie naskórka i kontroluje procesy rogowacenia, co znacząco redukuje ryzyko powstawania zaskórników oraz blokowania ujść gruczołów łojowych [1][2][5].
• Działanie przeciwłojotokowe – zmniejsza wydzielanie sebum oraz ogranicza przetłuszczanie się skóry, co ma szczególne znaczenie u osób z cerą tłustą i trądzikową [1][6].
• Działanie rozjaśniające – hamuje aktywność melanocytów i syntezę melaniny, skutecznie redukując przebarwienia różnego pochodzenia jak melazma, ostuda czy plamy pozapalne [1][3][6].
• Działanie antyoksydacyjne – neutralizuje wolne rodniki i chroni tkanki skóry przed stresem oksydacyjnym, co wspiera profilaktykę przedwczesnego starzenia [1][2][6].

Mechanizmy działania kwasu azelainowego obejmują zarówno powierzchniowe, jak i głębsze warstwy skóry, wpływając korzystnie na homeostazę naskórka [3].

Główne zastosowania w dermatologii i pielęgnacji

Kwas azelainowy znalazł potwierdzenie skuteczności w leczeniu wielu problemów dermatologicznych. Najbardziej znaczące kliniczne wskazania obejmują:

• Trądzik pospolity – ogranicza powstawanie nowych zmian i wspomaga zanikanie tych już istniejących [1][6].
• Trądzik różowaty – łagodzi rumień i stany zapalne charakterystyczne dla tego schorzenia [2][6].
• Przebarwienia skórne – skutecznie redukuje melasmę, plamy pozapalne, przebarwienia polekowe i hormonalne oraz wyrównuje koloryt skóry [1][3][6].

Z uwagi na bezpieczeństwo stosowania preparaty z kwasem azelainowym polecane są także osobom ze skórą naczyniową i szczególnie wrażliwą [2][8][9].

Formy preparatów i schematy stosowania

Najczęściej stosowane są preparaty w formie kremu, żelu lub serum zawierające stężenia terapeutyczne rzędu 15–20% [4]. Zaleca się regularne, codzienne stosowanie przez okres kilku tygodni, co pozwala na wyraźną poprawę kondycji skóry w większości przypadków [1][4]. Efekty widoczne są zazwyczaj po kilku tygodniach systematycznej kuracji [1].

Preparaty z kwasem azelainowym mogą być łączone z innymi składnikami aktywnymi, takimi jak kwas mlekowy, glikolowy, peptydy czy ceramidy, co dodatkowo potęguje efekty działania w kosmetykach wielofunkcyjnych [6].

Działanie nie jest uzależnione od pory roku – ze względu na brak właściwości fototoksycznych, kwas azelainowy może być bezpiecznie używany również latem [1].

Bezpieczeństwo stosowania i tolerancja skóry

Kwas azelainowy należy do substancji dobrze tolerowanych, odpowiednich nawet dla skóry wrażliwej i skłonnej do podrażnień [1][2][8][9]. W rzadkich przypadkach możliwe jest wystąpienie łagodnego zaczerwienienia, świądu lub pieczenia, zwłaszcza w początkowych dniach terapii [5]. Przeciwwskazania są ograniczone, a stosowanie produktu podczas ciąży dopuszczalne jest wyłącznie pod kontrolą lekarza [1].

Bezpieczeństwo i dobra tolerancja sprawiają, że substancja ta coraz częściej staje się podstawowym elementem nowoczesnej pielęgnacji skóry zarówno w ramach farmakologii, jak i kosmetologii [6].

Trendy i perspektywy wykorzystania

Obecnie kwas azelainowy dynamicznie zyskuje na popularności w pielęgnacji skóry problematycznej ze względu na jego kompleksowe, udowodnione klinicznie działanie. Trendy rynkowe wskazują na rosnące zainteresowanie preparatami wieloskładnikowymi, w których jest łączony z innymi czynnikami aktywnymi dla osiągnięcia złożonych korzyści pielęgnacyjnych [6].

Niewątpliwym atutem jest możliwość uzyskania preparatów zarówno na receptę jak i w wolnej sprzedaży, co pozwala na indywidualny dobór formy terapii do potrzeb skóry [1].

Podsumowanie – kluczowe zalety kwasu azelainowego

Kwas azelainowy to substancja wszechstronna i skuteczna w terapii wielu problemów dermatologicznych. Łączy w sobie działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, keratolityczne oraz rozjaśniające i antyoksydacyjne, zapewniając kompleksową pielęgnację skóry [1][2][6]. Bezpieczeństwo i dobra tolerancja czynią go odpowiednim wyborem dla różnych typów cery, w tym wrażliwej, naczyniowej i trądzikowej. Ze względu na brak fototoksyczności i szerokie spektrum działania jest polecany do regularnego użytku całorocznego w pielęgnacji zarówno leczniczej, jak i codziennej.

Źródła:

• [1] https://www.doz.pl/czytelnia/a16477-Kwas_azelainowy__charakterystyka_wlasciwosci_i_zastosowanie._Czy_pomoze_na_przebarwienia_i_tradzik
• [2] https://www.laroche-posay.pl/article/kwas-azelainowy-dzialanie
• [3] https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=475
• [4] https://www.ezebra.pl/pl/blog/kwas-azelainowy-co-to-jest-jakie-ma-wlasciwosci-i-komu-jest-polecany-1647953466.html
• [5] https://basiclab.shop/pl/blog/kwas-azelainowy-dzialanie-wskazanie-i-skutki-uboczne-1745927577
• [6] https://www.kosmopedia.org/o-tym-sie-mowi/jak-dziala-kwas-azelainowy-na-skore/
• [7] https://4szpaki.pl/blog/post/wlasciwosci-i-zastosowanie-kwasu-azelainowego-w-piel-gnacji-skory
• [8] https://dermocity.pl/kwas-azelainowy-efekty-dzialanie-pielegnacja/
• [9] https://cosibella.pl/blog/kwas-azelainowy-w-pielegnacji-dzialanie-i-efekty/