Kwas azelainowy jest jednym z najbardziej wszechstronnych składników stosowanych we współczesnej dermatologii i kosmetologii. Charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym, antyoksydacyjnym oraz zdolnością do regulowania pracy gruczołów łojowych i rozjaśniania przebarwień. W dalszej części artykułu wyjaśniamy, czym jest kwas azelainowy, jak działa na skórę i kiedy warto po niego sięgnąć[4].
Czym jest kwas azelainowy?
Kwas azelainowy to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy kwasów dikarboksylowych, szczególnie ceniony za właściwości dermatologiczne. Otrzymuje się go m.in. w procesie utleniania kwasu oleinowego. Stosowany jest głównie w postaci kremów, żeli i serum, najczęściej w stężeniu od 10 do 20 procent[1][4][6]. Temperatura topnienia tej substancji wynosi około 106–108 °C[4].
Najważniejszą cechą kwasu azelainowego jest możliwość wszechstronnego zastosowania w leczeniu wielu problemów skórnych – od trądziku, przez przebarwienia, do łojotoku. Związek ten, w przeciwieństwie do innych popularnych kwasów, cechuje się bardzo dobrą tolerancją, również przez skórę wrażliwą oraz u osób w ciąży pod nadzorem lekarza[2][5].
Działanie kwasu azelainowego: jak wpływa na skórę?
Działanie przeciwbakteryjne to jedna z kluczowych zalet kwasu azelainowego. Substancja ta hamuje namnażanie bakterii Cutibacterium acnes (wcześniej Propionibacterium acnes) oraz Staphylococcus epidermidis, które są bezpośrednio odpowiedzialne za rozwój zmian trądzikowych[3][8]. Kwas azelainowy ogranicza produkcję kwasów tłuszczowych na powierzchni skóry, dzięki czemu łagodzi stany zapalne i sprzyja poprawie kondycji cery problematycznej[1][2].
Działanie keratolityczne – czyli delikatne złuszczanie martwego naskórka – pozwala na skuteczne odblokowanie ujść gruczołów łojowych. To kluczowy element w prewencji powstawania zaskórników oraz poprawie struktury skóry[1][2][3]. Zmarszczki i inne niedoskonałości są przez to mniej widoczne, a cera nabiera świeżości.
Działanie antyoksydacyjne skutecznie zwalcza wolne rodniki, chroniąc skórę przed szkodliwym wpływem czynników środowiskowych. To wsparcie dla naturalnych mechanizmów ochronnych skóry oraz element profilaktyki przeciwstarzeniowej[1][2].
Regulacja wydzielania sebum jest kolejnym mocnym punktem kwasu azelainowego. Dzięki temu składnik ten zmniejsza łojotok i matuje skórę przetłuszczającą się, jednocześnie minimalizując powstawanie zmian trądzikowych[1][2].
Redukcja przebarwień następuje poprzez hamowanie enzymu tyrozynazy w melanocytach, co zmniejsza syntezę melaniny i tym samym niweluje przebarwienia potrądzikowe oraz te o podłożu hormonalnym[5][8].
Kiedy warto stosować kwas azelainowy?
Kwas azelainowy rekomendowany jest w przypadku problemów takich jak trądzik pospolity, trądzik różowaty, przebarwienia różnego pochodzenia (potrądzikowe, hormonalne, polekowe), łojotok, a także dla osób ze skórą wrażliwą, reagującą podrażnieniami na inne substancje[1][2][4]. Wspomaga regenerację cery po stanach zapalnych i wspiera równomierny koloryt skóry.
Szczególną zaletą tej substancji jest brak działania fototoksycznego. Oznacza to, że można ją stosować przez cały rok, także latem, bez ryzyka reakcji niepożądanych w kontakcie ze słońcem – co nie zawsze jest możliwe w przypadku innych kwasów stosowanych w kosmetologii[2].
Kwas azelainowy jest z reguły dobrze tolerowany przez skórę, nawet w kuracjach długoterminowych. Nie wykazuje działania prowadzącego do rozwoju oporności bakterii, co stanowi istotny atut w przewlekłych terapiach dermatologicznych[8].
Korzystają z niego także osoby w ciąży i karmiące piersią, pod kontrolą lekarza. To sprawia, że kwas azelainowy ma wyjątkowo szeroki zakres bezpieczeństwa oraz możliwości zastosowania[2].
Mechanizmy działania kwasu azelainowego
Substancja ta działa wielokierunkowo. Hamuje wzrost bakterii związanych z trądzikiem i niedoskonałościami skóry oraz ogranicza wydzielanie substancji powodujących rozwój stanów zapalnych[1][2][3][8]. Blokowanie enzymu tyrozynazy w melanocytach prowadzi do ograniczenia produkcji melaniny, co skutkuje stopniowym rozjaśnianiem przebarwień[5][8].
Delikatna keratoliza przyczynia się do regularnego złuszczania naskórka, co zapobiega zatykaniu porów i powstawaniu kolejnych zmian trądzikowych. Proces ten równoważy również wydzielanie sebum i poprawia ogólną kondycję cery tłustej oraz mieszanej[1][2][3].
Antyoksydacyjne właściwości kwasu azelainowego dodatkowo wspierają walkę ze starzeniem i negatywnym wpływem czynników środowiskowych. Regularne stosowanie tej substancji pozwala utrzymać zdrową, promienną i równomierną cerę[1][2].
Zalecania i bezpieczeństwo stosowania
Kosmetyki zawierające kwas azelainowy dostępne są w postaci kremów, żeli oraz serum o stężeniu od 10 do 20 procent, co pozwala na dobranie formy i dawki do potrzeb konkretnej skóry[1][6]. Dzięki bardzo dobremu profilowi bezpieczeństwa substancji, mogą ją stosować także osoby z cerą ekstremalnie wrażliwą oraz kobiety w ciąży po konsultacji ze specjalistą[2].
Brak działania fototoksycznego umożliwia stosowanie kuracji kwasem azelainowym przez cały rok. Warto podkreślić, że nawet wieloletnia terapia nie prowadzi do oporności bakterii, co jest szczególnie ważne przy przewlekłych chorobach dermatologicznych[8].
Źródła:
- https://www.laroche-posay.pl/article/kwas-azelainowy-dzialanie
- https://www.doz.pl/czytelnia/a16477-Kwas_azelainowy__charakterystyka_wlasciwosci_i_zastosowanie._Czy_pomoze_na_przebarwienia_i_tradzik
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=475
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwas_azelainowy
- https://melisa.pl/porady/kwas-azelainowy-na-przebarwienia-efekty-i-dzialanie/
- https://puderikrem.pl/Kwas-azelainowy-dzialanie-oraz-polecane-kremy-i-sera-blog-pol-1739189515.html
- https://basiclab.shop/pl/blog/kwas-azelainowy-dzialanie-wskazanie-i-skutki-uboczne-1745927577.html
Lab-Piekna.pl – portal o medycynie estetycznej, kosmetologii i pielęgnacji dla osób ceniących wiedzę ponad trendy. Dostarczamy merytoryczne artykuły konsultowane z ekspertami, szczegółowe opisy zabiegów i analizy produktów.